Đột quỵ – Khi nào còn cứu được?
Trên hành trình caravan đến Tây Tạng, khi dừng chân bên một ngôi chùa cổ, bác sĩ nhận được tin nhắn từ một bệnh nhân cũ:
“Bác sĩ ơi, nếu bị đột quỵ thì sau bao lâu vẫn còn cứu được? Có phải cứ đưa đến bệnh viện là chữa được không?”
Câu hỏi này làm bác sĩ nhớ lại một ca trực nhiều năm trước tại khoa Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai. Một người đàn ông trung niên được đưa vào trong tình trạng hôn mê, tay chân liệt cứng, miệng méo, không nói được. Người nhà kể lại, ông đã có dấu hiệu từ sáng: nói ngọng, đi loạng choạng, cầm đũa rơi liên tục. Nhưng vì nghĩ chỉ là mệt mỏi, họ cho ông nghỉ ngơi, xoa dầu, cạo gió. Đến khi ông bất tỉnh mới hoảng hốt đưa đi bệnh viện tuyến huyện.
Khi bệnh viện huyện không đủ khả năng điều trị, họ mới chuyển lên tuyến trên. Nhưng lúc đó đã hơn 8 tiếng trôi qua. Quá muộn để dùng thuốc tiêu sợi huyết, cũng không còn khả năng lấy huyết khối. Kết quả: Ông bị liệt nửa người vĩnh viễn. Khi bác sĩ thông báo điều này, người nhà lặng người, nước mắt rơi trong sự hối hận muộn màng.
Thời gian vàng – Mỗi phút trôi qua là hàng triệu tế bào não mất đi
Đột quỵ không phải là án tử ngay lập tức, nhưng là cuộc chạy đua với thời gian. Có những mốc quan trọng trong điều trị mà ai cũng cần nhớ:
• 3 giờ đầu tiên: Thời gian tốt nhất để dùng thuốc tiêu sợi huyết, giúp tan cục máu đông, có thể phục hồi hoàn toàn.
• 4,5 giờ: Vẫn có thể dùng thuốc, nhưng hiệu quả giảm dần.
• 6 giờ: Nếu bị tắc mạch lớn, có thể can thiệp lấy huyết khối bằng phẫu thuật.
• Sau 6 giờ: Khả năng phục hồi rất thấp, nguy cơ liệt hoặc tử vong cao.
Không phải cứ đến bệnh viện là cứu được. Nếu đến quá muộn, bác sĩ cũng đành bất lực.
Lời khuyên quan trọng – Cách xử trí đúng khi nghi ngờ đột quỵ
Nếu thấy ai đó có dấu hiệu của đột quỵ, hãy nhớ nguyên tắc FAST:
• F (Face - Mặt): Yêu cầu người đó cười – nếu miệng méo, lệch một bên, có thể là dấu hiệu đột quỵ.
• A (Arms - Tay): Yêu cầu họ giơ hai tay lên – nếu một tay bị yếu, không nâng lên được, có thể là đột quỵ.
• S (Speech - Giọng nói): Yêu cầu nói một câu đơn giản – nếu nói khó, nói ngọng, có thể là đột quỵ.
• T (Time - Thời gian): Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trên, gọi ngay 115 và đưa bệnh nhân đến bệnh viện có khả năng điều trị đột quỵ.
Những điều không nên làm:
• Không xoa dầu, cạo gió, bấm huyệt hay chích máu đầu ngón tay.
• Không cho bệnh nhân uống thuốc huyết áp, aspirin hay bất cứ thuốc gì mà không có chỉ định của bác sĩ.
• Không đợi bệnh nhân “tỉnh lại” rồi mới đi bệnh viện.
Những điều nên làm:
• Đưa bệnh nhân đến bệnh viện tuyến tỉnh hoặc trung ương có khả năng chẩn đoán và điều trị đột quỵ. Không nên đến bệnh viện tuyến dưới nếu họ không đủ điều kiện xử lý, tránh mất thời gian chuyển viện.
• Nếu bệnh nhân bất tỉnh, đặt nằm nghiêng an toàn, không để chất nôn gây sặc.
Hối tiếc hay hành động kịp thời?
Bác sĩ đã chứng kiến quá nhiều sự hối tiếc. Những giọt nước mắt muộn màng, những ánh mắt đầy day dứt của người thân khi nhận ra rằng chỉ cần họ hành động nhanh hơn, mọi chuyện đã có thể khác.
Nhưng tiếc nuối không thay đổi được gì. Kiến thức đúng mới cứu được mạng sống.
Trên hành trình khám phá Tây Tạng này, bác sĩ không chỉ tìm kiếm những trải nghiệm mới, mà còn muốn lan tỏa những bài học quan trọng. Nhân dịp đầu xuân, bác sĩ có một món quà dành cho mọi người – một khóa học về dự phòng đột quỵ. Không phải để quảng bá, mà để giúp mọi người tránh khỏi những bi kịch không đáng có.
Đây thực sự là một tâm huyết của Bs dành tặng cho mọi người
Hãy đừng để một ngày nào đó, bạn phải thốt lên: “Giá như tôi biết sớm hơn…”
Hãy luôn bảo vệ sức khỏe khi còn trẻ
